පෙරදිග නිල් මඩ ගොහොරු බඹරා Oriental blue mud dauber wasp

විද්‍යාත්මක නාමය : Chalybion bengalense

ප්‍රමාණයෙන් අගලක් පමණ දිග ශරීරයක් ඇත. ගැහැණු සතුන් හා පිරිමි සතුන් ප්‍රමාණයෙන් සමාන වේ. ආක්‍රමණශීලීතාවයක් නොපෙන්වන මොවුන්ගේ දෂ්ඨනයන් ඉතා දුලභය.

Photograph by Sulakkhana Chamara - Chalybion bengalense කැදැල්ලට යන අයුරු

මල් පැණි ආහාරයට ගනිමින් ජීවත් වේ. නමුත් ඔවුන්ගේ කූඩු තුල පැණි එකරැස් නොකරයි. අනෙක් බඹර විශේෂ මෙන්ම විලෝපිකයන් වන මොවුන් බිත්තර දැමීම සදහා ධාරකයා වශයෙන් මකුලුවන් තෝරා ගනී. ගැහැණු සතුන් මකුලුවෙකු අල්වාගෙන ඔවුන්ගේ උදරය තුලට මල එන්නත් කරයි. මල තුල ඇති විෂ නිසා මකුලුවා අංශභාග තත්ත්වයට පත්වේ. පසුව එම මකුලුවන් ඔසවාගෙන කූඩුව සදහා තෝරාගත් සිදුර තුල ගබඩා කරනු ලැබේ. ගබඩා කිරීමට ප්‍රථම මකුලු උදරය තුලට බිත්තරයක් ඇතුලු කරයි. 

Photograph by Sulakkhana Chamara - Chalybion bengalense මකුලුවා තුලට බිත්තර දමා කැදැල්ලට දැමීමට පෙර

බිත්තර දමා සංරක්ෂණය කරනු ලබන මකුලුවන්ගේ සිරුරු කීටයන් පිටතට පැමිණ ආහාරයට ගන්නා තෙක් කැදලි තුල ආරක්ශා වේ. මකුලුවන් කිහිප දෙනෙකු සහිත කැදැල්ලේ විවරය ගැහැණු සතුන්ගේ ඛේඨය සහ මඩ එක්කර සාදාගන්නා මිශ්‍රණයක් මගින් වසා දමනු ලැබේ. 

Photograph by Sulakkhana Chamara - Chalybion bengalense ගේ කැදැල්ල තුල බිත්තර දැමූ මකුලුවන් ගොඩ ගසා ඇති ආකාරය

ගොහොරු බඹරන් අතුරින් වඩා සුවිසල්ව පැතිරුන විශේෂය වශයෙන් Chalybion bengalense හැදින්විය හැක. අප්‍රිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය, සීනයි අර්ධ ද්වීපය, ඕමානය සහ ඉරාකය, නැගෙනහිර දෙස ඉන්දියාව, ශ්‍රී ලංකාව, චීනය, ජපානය, ඉන්දුනීසියාව, පිලිපීනය හරහා නිව් ගිනියාව සහ ඕස්ට්‍රේලියාව තෙක් වාර්තා වී ඇත. 

 තව පින්තූර බලන්න මෙතැනින්..

Photograph by Sulakkhana Chamara - Chalybion bengalense බිත්තර දමා අවසන් කල පසු වසා දමා ඇති කැදැල්ලක්

දිමියා වැනි මකුලුවා Kerengga ant-like jumper

විද්‍යාතමක නාමය : Myrmaplata plataleoides

Red Ant Mimic Spider යන නාමයද භාවිතා වේ. Kerengga යනු මැලේ භාෂාවෙන් කුහුඹුවා වේ

 

ප්‍රමාණයෙන් ගැහැණු සතෙකු 6-7mm පමණ වන අතර පිරිමි සතෙකු 9-12 mm පමණ වේ. මොවුන් දිමියන් (Oecophylla smaragdina) අනුකරණය කරයි. කුහුඹුවන්ට මෙන් ශරීරය හිස, උරස උදරය ලෙස කොටස් තුනක් නොමැති බැවින් තම කද කොටස ඉණක් වශයෙන් කොටසක් වෙන් වී තිබේ. කුහුඹුවන්ට පාද 6ක් ඇති අතර මකුලුවන්ට පාද 8ක් ඇත. ප්‍රධාන ඇස් යුගලයක් සමග ඇස් 8කින් සමන්විත වේ.

Photograph by Sulakkhana Chamara - Myrmaplata plataleoides - පිරිමි සතෙකු මදුරුවෙකු දඩයම් කරගෙන

ගැහැණු සතුන් දිමියන්ට බොහෝ සමාන වන අතර පිරිමි සතුන්නේ ඉදිරි හනු එක් කර ගත් විට විශාල දිමියෙකු කුඩා දිමියෙකු ඔසවාගෙන යන ආකාරයක් දිස්වේ. සාමාන්‍යයෙන් මෙම හනු හකුලා සිටින අතර ආහාරයක් හමුවූ විට දිග හරී. මෙම හනු දිගහරිමින් ‍‍ගොදුර ඩැහැ ගැනීම සිදු කරනු ලබන අතර මුඛය වෙත යොමු කිරීමටද මෙම හනු උපයෝගී කර ගනී.

Photograph by Sulakkhana Chamara - Myrmaplata plataleoides - ගැහැණු සතෙක් දඩයමක අවසානය රස විදිමින්

Photograph by Sulakkhana Chamara - Myrmaplata plataleoides - ගැහැණු සතෙක් දඩයමක අවසානය රස විදිමින්

පිණුම් මකුලුවන් වර්ගයක් වන මොවුන් ශාක පත්‍ර මත කුඩා දැල් වලින් සැකසූ පැසක් තුල ජීවත් වේ. ආහාරයක් දුටු විට තම කූඩුවෙන් ක්‍ෂණිකව සැගව සිට පහරදී ගොදුර අල්ලා ගන්නා අතර තමාගේ ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් ඇති වූ විට පමණක් පැනීම සිදු කරයි.

Photograph by Sulakkhana Chamara - Myrmaplata plataleoides - පිරිමි සතෙකු මදුරුවෙකු දඩයම් කරගෙන

මොවුන්‍‍ගේ අනුවර්තනය දිමියන් අතර සිටිමින් තමාගේ ආරක්ෂාව සපයා ගැනීම සදහා වේ. විලෝපිකයන් දිමියන්‍‍ගේ ඇති ඇඹුල් රස නිසා ආහාරයට ගැනීමට අකමැත්තක් දක්වන අතර මොවුන් දිමියන්ට සමාන නිසා මොවුන්ටද එයින් ආරක්ෂාව සැපයේ. තවද මොවුන් දිමියන්ගේ කොලනි වලින් පැටවුන සොරකම් කිරීමද සිදු කරයි.

කඩදාසි බඹරා - Paper Wasp

විද්‍යාත්මක නාමය : Ropalidia marginata

කලංසූරියන් එහෙමත් නැතිනම් කලාන්දුරුවා යන  ප්‍රාදේශීය නාමයන්ගෙන් හැදින්වෙන මෙම බඹර විශේෂය අයිති වෙන්නේ Vespidae කියන කාණ්ඩයට. අදුරු රතු පැහැයට හුරු ශරීරයක් දරයි. සමහර සන්ධි වල කහපැයැයක් දරයි. බදේ පහල කොටසේ කහ පැහැති වර්ණ මුදුවක් ඇත. ගැහැණු කම්කරුවන් රැජිනට වඩා වෙනස් වන්නේ කාර්යයන්ගෙන් පමණි. ගැහැණු සතුන් වයස් ගත වන විට ඩිම්භ වර්ධනය වීම මත රැජිනක් වීමේ හැකියාව ඇතිවේ. රැජිනක් වීම තීරණය වනුයේ සිටින රැජින මිය ගිය පසුය. එවිට රැජින වීමේ සුදුසුකම ඇත්තා වඩා කේන්තිකාරයෙකු බවට පතවේ. මෙම සිදුවීම නිසා ඔවුන් තුල රැජින වීමේ වර්ධනය වීම් සිදුවේ. 

Photograph by Sulakkhana Chamara

රැජින ෆෙරමෝන භාවිතා කරමින් ගැහැණු සතුන් එනම් වැඩකාර බඹරුන්ට තම කාර්යයන් කරන ලෙස පෙළඹවීම සිදු කරනු ලැබේ. එවිට ඔවුන් පැමිණ තම කොලනිය සෑදීමේකාර්යය කරනු ලබන අතර රජින බිත්තර දැමීම ආරම්භ කරයි. මෙය කිසිදු බල කිරීමකින් තොරව රසායණිකව සිදු වන ක්‍රියාවලියකි. පිරිමි සතුන් සංසර්ගයෙන් පසු වෙනත් කොලනි වලට පියාඹ යන අතර ඔවුන් කොලනිය අසල සිටින විට කොලනියේ සිටින පිළවුන් ආහාරයට ගන්නා අවස්ථා නිරීක්‍ෂණය වී තිබේ. 

Photograph by Sulakkhana Chamara

Photograph by Sulakkhana Chamara

ශාක සෙලියුලෝස් හා බඹරාගේ ඛේඨය යොදා ගනිමින් සාදනු ලබන පල්පයක් භාවිතා කරන මොවුන් තම කොලනිය නිර්මාණය කරනු ලබයි. කුටීර 10ක සිට 500ක් දක්වා වූ කොලනි නිර්මාණය කරන අතර මෙම නිර්ඹානය නිසා සීත කාලයේදී පවා පිළවුන්ට උෂ්ණත්වය පවත්වා ගැනීමේ හැකියාව ලැබේ. එමෙන්ම ජලයට ඔරොත්තු දෙන හැකියාවක්  ද පවතිනවා. ෂඩස්‍රාකාර මෙම නිවහන බොහෝ විට පහලට එල්ලෙන ආකාරයෙන් සාදන අතර එහි හැඩය නිසා වඩා ශක්තියක් එය සතුව පවතී. 

මගේ ඡායාරූප තියෙන Facebook පිටුවටත් Like එකක් දාන්න

https://web.facebook.com/sulakkhanaphotography/

Instagram එකේ Follow කරන්න
https://www.instagram.com/sulakkhana.c/

මැයි මැස්සා - Mayfly

ගෝත්‍රය : Ephemeroptera

වසර මිලියන 300ක පමණ ඉතිහාසයක් ඇති සත්ත්ව විශේෂයක් වන මොවුන් මැයි ජූනි කාලයේදී පරිණත අවධියට පත්වේ. එමෙන්ම පරිණත අවධියට පත් වූ පසු ඉතා කෙටි ආයුකාලයක් පවතින අතර එය සම්පූර්ණ වශයෙන් තම වර්ගයා බෝකිරීමේ කාර්යය සදහා පමණක් වැය කරයි.

Photograph by Sulakkhana Chamara - Imago රෑපාන්තර අවධිය

මේ වන විට ලොව පුරා විශේෂ 2500කට ආසන්න ප්‍රමානයක් හදුනාගෙන ඇත. පිරිසිදු මිරිදියේ වාසය කරන අතර විශේෂ කීපයක් පමණක් කරදිය මිශ්‍ර මෝය ආශ්‍රිතව වාර්තා වී ඇත. ජලාශ ආශ්‍රිත පරිසර පද්ධති තුල විශාල මෙහෙයක් සිදු කරන සත්ත්ව විහේෂයකි. මොවුන්ගේ ශිෂුවන් ඇල්ගී හා ජලජ ශාක පමණක් ආහාරයට ගන්නා අතර ජලජ මතස්‍යයන් මොවුන් ආහාරයට ගැනීමට වඩා ප්‍රියතාවයක් දක්වයි. 

බොරලු මිශ්‍ර පතුලක් සහිත ජලාශ වල හා සෞම්‍ය කලාපීය ඇල දොල ආශ්‍රිතව ජීවත් වන මොවුන් වර්ග අඩියක ප්‍රමාණය තුල ශිෂුවන් 1400 ක පමණ වාර්තා වී ඇති අතර සමහර විටෙක ඉතා කෙටි වරග ප්‍රමාණයක විශේෂ 33ක් පමණ වාර්තා වූ අවස්තාද පවතී.

ජීවන චක්‍රය බිත්තර, ශිෂුවා, subimago සහ imago නම් අවධි වලින් සමන්විත වේ. Imago අවධියේදී තම රෑපාන්තනය රෑකඩ අවධියක් දක්වා පරිවර්තනය කර ගනී. මොවුන් වැඩිහිටි imago අවධියේදී ආහාර ගැනීමක් සිදු නොකරන අතර සම්පූර්ණ වශයෙන්ම සංසර්ගයේ යෙදීම හා බිත්තර දැමීම සදහා පමණක් වැය කරයි. imago තත්ත්වයට පත්වීමෙන් පසු ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලය ගැහුණු සතෙකු මිනිත්තු 5ක් පමණ හා පිරිමි සතෙකු දින දෙකක් පමණ කාලයක් ගත කරයි. වැඩිහිටි සත්වයෙකු 2.5mm සිට 3.5mm දක්වා පමණ ප්‍රමාණයේ වේ.

ශිෂු අවධියෙන් පසු ජල මතුපිටින් පිටවන මැයි මැස්සන් අවධි දෙකක් ගත කරයි එයින් දෙවැනි අවධියේදී වැඩිහිටි මැයි මැස්සන් අහසේ පියාසරමින් සංසර්ගය සදහා උත්සාහ කරයි. සංසර්ගයෙන් පසු පිරිමි සතුන් තවත් ගැහැණු සතෙකු සොයා යන අතර ගැහැණු සතුන් ජල මතුපිට බිත්තර 50ත් 10000 අතර ප්‍රමාණයක් දමයි. ඉන්පසු ගැහැණු සතුන් ජල මතුපිට මිය යයි. සති දෙකකින් පමණ බිත්තර පුපුරා ශිෂුවන් පැමිණෙන අතර ශිෂු අවධිය වසරක් හෝ වසර දෙකක් පමණ වේ. ශිෂුවන් පරිණත වීම අදියර දෙකකි. පළමු අදියර subimago නමින් හැදින්වෙන අතර ශිෂු කවචය තත්පර 30කින් පමණ හෙලා දමා මෙම අවධියට පත්වේ.ඉන්පසු පැය 24ක් තුල සම්පූර්ණ imago අවධියට පත්වේ.